Matematik, Edebiyat, Sosyoloji ve Felsefe Sohbetleri

Ali Nesin
Ders: Akıl Oyunları
İçerik: Matematiğin sınırlarında dolaşan zekâ sorularını ele alacağız.

Bülent Gözkân
Ders 1: Bir Bilim Tarihi Okuması
İçerik: Ortadoğu ve Ege’yi merkeze alarak bilme faaliyeti ve iddiasının iki kanalından söz edebiliyoruz. Biri Musevilik, Hıristiyanlık, İslâmiyet ve bu dinlerin kutsal metinleri üzerinden gelen mutlak hakikat iddiası ki, referansı Tanrı ve onun yeryüzündeki temsilcisi olduğuna inanılan kişilerin sözleridir. Diğer kanal, İyonya’da ve Yunan anakarasında ortaya çıkan ve felsefe adı verilen bilme faaliyetidir.
Bu konuşma, bu iki bilme iddiasının birbirlerinin karşısındaki konumlarını ve ilişkilerini de konu etmekle birlikte esas olarak felsefe ve bilimin Aydınlanma Çağına kadar olan serüvenini ele almaktadır.
Ders 2 ve 3: Kant, Aydınlanma, Ahlâk I ve II
İçerik: Kant’ın yaşadığı dönem (1724-1804), Batı dünyasında yaşanan çok önemli değişikliklerin meydana geldiği dönemdir aynı zamanda; ve bugün yaşamakta olduğumuz dünyanın temelleri büyük ölçüde o dönemde atılmıştır. O temellerin felsefi tarafında da Kant’ın çok önemli bir yeri vardır. Kant’ın Saf Aklın Eleştirisi kitabı tüm zamanların en önemli felsefi metinlerinden biri olarak, kendisinden önce gelen bütün bir felsefe anlayışını dönüştürmekle kalmamış, kendisinden sonraki felsefe anlayışının da sürekli referans noktası olmayı sürdürmüştür. Kant’ın ahlâk felsefesi de, Saf Aklın Eleştirisi’ndeki bu temel üzerinde, dinden, teolojiden, törelerden, örf ve adetlerden tümüyle bağımsız bir ahlâk kurabilmenin olanağının araştırılmasıdır. Bu konuşmalarda Kant’ın felsefe tarihi içindeki konumuna ve onun Aydınlanma Hareketi ile olan bağlantısına temas edilecek; ayrıca Kant’ın kısa ancak çok önemli bir makalesi olan “Aydınlanma Nedir?” yazısı ele alınacaktır. Bu yazıdaki temel mesele “artık bir makineden fazlası olan insana yararlılık temelinde yaklaşma düşüncesi, insan onuruna uygun bir davranışa” dönüşürken , özgürlüğün hem kamu düzenini muhafaza edecek şekilde hem de daha iyi bir hayatı mümkün kılacak hukukî ve siyasî düzenlemelere imkân verilmesini sağlayacak şekilde kullanılmasının nasıl mümkün olabileceği meselesidir. Başka bir deyişle mesele, ahlâk ile siyasetin uyumunun tesis edilebilmesini sağlayacak ilkeyi tespit etme meselesidir.

Haluk Oral
Ders 1: Matematiksel Düşünme
İçerik: Bu derste günlük hayatta kullandığımız bazı kavramlara matematiğin penceresinden bakmaya çalışacağız.
Kolay olduğunu düşündüğümüz her şey gerçekten kolay mıdır? Zor nedir?
İnsanlığı yıllardır meşgul eden önermeler, her önerme ispat edilebilir mi?
Her sonsuz aynı mıdır? Daha büyük ve daha küçük sonsuzlardan bahsedebilir miyiz?
İmkânsız görünen problemleri düşünce tarzınızı değiştirerek çözmek mümkün mü?
Ders 2: Edebiyat: Şiir Hikayeleri
İçerik: Şiir Hikâyeleri kitabımdan bölümler okunup bunun üzerinde tartışılacak.

Ferhat Kentel
21. yüzyılda parçalanan kimlikler – aynılaşan insanlar ve totalitarizm
Ders 1: 10 Şubat Perşembe; Modern toplumda sınıf, kültürel kimlikler ve toplumsal hareketler (2 veya 3 saat)
Bu derste modern toplumun ürettiği yeni sınıf ilişkileri ve kültürel referansların yerine yükselen modern sanayi ve ulus kimliği, genel olarak dünyanın her yerinde ortaya çıkan ve “ilericilik” olarak “üst” kimlik ve “rasyonel” ilerleme arzusu tartışılacak.
Düşünmeye yardımcı olabilecek okumalar:
Zygmunt Bauman, Sosyolojik düşünmek, Ayrıntı yay., 1999.
“Giriş: Sosyoloji, ama ne için?”, 1. “Özgürlük ve bağımlılık”, 2. “Biz ve onlar”, 3. “Yabancılar”, 6. “Güç ve seçim”
Zygmunt Bauman, Yasa Koyucular ve Yorumcular, Metis yay., 2003.
4. “Bahçıvanlara Dönüşen Avlak Bekçileri”, 5. “Halkı Eğitmek”, 8. “Yasa Koyucunun Düşüşü”, 9. “Yorumcunun Yükselişi”
Ders 2: 11 Şubat Cuma; Modernliğin bozulan dengesi ve yükselen totaliter kimlikler (2 veya 3 saat)
Bu derste modern toplumun “güçlü” kurgusu altında işleyen sıradan gündelik ve duygusal hayatın ürettiği farklılaşma ve yeniden fakat çok farklı şekilde ortaya çıkan riskler, güvensizlik ve buna bağlı olarak kültürel kimlikler ve içe kapanan cemaatler tartışılacak. Bir önceki ders eşliğinde bu derste özellikle, söz konusu parçalanmaya paralel olarak / rağmen, “aynılığa” çağıran popülist, faşist ve totaliter kimliklerle ortaya çıkan paradoks irdelenecek.
Düşünmeye yardımcı olabilecek okumalar:
Michel de Certeau, “Giriş”, “Kentte yürümek”, Gündelik hayatın keşfi, Dost yay., İstanbul, 2008.
Emilio Gentile, “Siyasetin Kutsallaştırılması”, Constantin Iordachi (Der.), Karşılaştırmalı Faşizm Çalışmaları (içinde), İletişim yay., 2019.
Talal Asad, Sekülerliğin Biçimleri. Hıristiyanlık, İslamiyet ve Modernlik, Metis, 2007.

Selahattin Özpalabıyıklar
Editör Olarak Okur: Kitaba Editör Gibi Bakmak
Editör her şeyden önce bir okurdur, profesyonel bir okur. Çoğu zaman, bir metni yazarından ve varsa çevirmeninden sonra ilk okuyan odur. Sohbetlerimizde “metnin ilk okuru olarak editör” olmayı deneyeceğiz. Bunun için de üç tür edebiyat metnine: bir deneme, bir öykü ve bir şiire, okur olarak, ama editörün gözüyle bakmaya çalışacağız.
Ama en önce “kitab”a bakacağız – bir “bütün” olarak, sadece metnine değil metindışı öğelerine de. Font yani yazıtipi; yazıyüzü; ön kapak; kapak sayfası; künye; biyografi; içindekiler; görsel listesi; anametin; alıntılar; notlar; kaynakça; ek okuma listesi; dizin; arka kapak; basın bülteni…
Sonra, sırasıyla bir deneme, bir öykü ve bir şiiri sanki editörmüşüz de elimizdeki metni yayıma hazırlıyormuşuz gibi “okuyacağız”. (“Okumlayacağız” da denebilir.)
Seçtiğim metinler benim yazdığım ya da çevirdiğim metinler. Çeviri metinler seçmemin nedeni, çeviri bir metne bakarken aynı zamanda Türkçe bir metne de bakıyor olmamız. Yaratılmasında yazar ya da çevirmen olarak katkıda bulunduğum metinleri seçmemin sebebiyse, onları ele alırken elimizi korkak alıştırmamak, eleştirimizi esirgememek, sözümüzü sakınmamak…
Ders 1: Kitap nedir, sebepleri nelerdir: “Kitab”ın “hey’et-i umumiye”si: Kitabın temel malzemesi olan yazının malzemesi: font: yazıtipi. Fontun anatomisi: serif yani tırnak, boş oda, kapalı oda… Fontun görünümleri: yazıyüzleri: düz, beyaz, bold, Roman, italik, bold-italik… Sonra kitabın öğeleri: Ön kapak; kapak sayfası; künye; biyografi; içindekiler; görsel listesi; anametin; alıntılar; ön-, iç-, yan-, dip- ve sonnotlar; kaynakça; ek okuma listesi; dizin; arka kapak. Basın bülteni ve benzeri tanıtım malzemeleri…
Ders 2: Bir deneme: “On Üç Parça Deri”, Selahattin Özpalabıyıklar, Göndermeler: Yazı, yanıt, söyleşi, anı, Everest Yayınları, İstanbul, Ekim 2018, s. 358-361.
Ders 3: Bir öykü: “Şehirde Bir Bahçe”, Anna Kavan, Julia ve Bazuka, Türkçesi: Selahattin Özpalabıyıklar, Everest Yayınları, İstanbul, Temmuz 2021, s. 147-152.
Ders 4: Bir şiir (aslında üç şiirlik bir dizinin son şiiri): “Doğum”, Paul Muldoon, Türkçesi: Selahattin Özpalabıyıklar, Kitap-lık, S. 67, İstanbul, Aralık 2003.